Zelfmedicatie in de natuur

Veel dieren weten in de natuur een keur aan heilzame stoffen te vinden. Hoogleraar Jaap de Roode schreef er een boek over. „Wij kunnen daar nog zoveel van leren.”

Mieren verzamelen hars om hun nest plaagvrij te houden; vogels gebruiken daarvoor geurige kruiden. Chimpansees kauwen op bittere planten als ze een infectie hebben en slikken harige bladeren in hun geheel door om wormen uit hun darmen te ‘borstelen’. En monarchvlinders die parasieten bij zich dragen, leggen hun eitjes heel gericht op medicinale planten. Allemaal voorbeelden van dieren die de natuur gebruiken als medicijnkast.

Jaap de Roode, een Nederlandse bioloog die hoogleraar is aan Emory University in Atlanta (VS), schreef er een boek over. Eind april verscheen de Nederlandse vertaling: Dokters van nature.

Ook voor imkers heeft De Roode een tip. Bijen maken propolis, legt hij uit: een bijzondere mix van plantensappen en bijenwas. Daarmee maken ze hun natuurlijke nesten vanbinnen glad. Propolis blijkt allerlei ziekteverwekkers te weren: bacteriën, virussen, schimmels, maar ook de beruchte varroamijt. „Mensen kennen die werking van propolis al duizenden jaren: ze gebruiken het tegen allerlei aandoeningen, van verkoudheid tot chronische vermoeidheid. Maar moderne bijenkasten zíjn vanbinnen al glad. Daar maken de bijen dus veel minder propolis. En als ze het al maken, dan halen imkers het weg omdat het de deksels dichtplakt.”
Als je nu groeven maakt aan de binnenkant van die kasten, dan gaan de bijen die opvullen met propolis, weet De Roode. „Vervolgens blijven ze gezonder en krijgen ze meer nakomelingen. Kijk, dát zijn nou van die dingen die ik echt geweldig mooi vind.”

Lees het gehele interview uit NRC van 30 april 2025 van Nienke Beintema